İzmir'in işgalinden sonra 1918-1922'nci yıllar "imperialist
dövletleri Türkiye'ni parçalamak siyasetine karşı ölkede Türk halkının
millî-azadlık müharibesi başlandı. Bu harekatın başında Osmanlı
ordusunun istadadlı generalı Türk halkının millî kahramanı Mustafa Kemal
Paşa dururdu. Millî azadlık ideyanları başlanmış bu müharebe 1923.
yılın son baharında Türk halkının tam gelebesi ile sonuçlandı"
Bu satırlar Azerbaycan'da başlamış "****** ve Türkiye'de
medeni inkılap" kitabından götürülmüşdür. Eser XX. asrın böyük
islahatçısı Mustafa Kemal ******'e ve Türkiye Cumhuriyetinin 70
yıllığına hasr olunmuşdur. Maraklısı ise budur kitabı Türkiye ve ******
hayranı olan Bakı'nın yakınlığında yerleşen Maştağa köyünün Hehriye
cemiyeti basdırıb. Kitap giriş V bölüm ve sonuçdan oluşur.
I.bölüm "Türkiye'de medeni değişikliklerin ilkin
ve sosial-siyasi şartları" adlanır. M.K. ******'ün bir müdrik ifadesi
sanki bu bölüme istigamet verir. "Tarihi yazmak-tarihi yaratmak kadar
müşküldür. Eger yazan yaradana sadık kalmazsa yazılan tarih insanları
çaşdıracak mahiyyet alır."
II.bölüm
"Türkiye'de dünyevi tahsil ve ictimai ilmlerin vahid sistemli inkişafı"
III. Bölüm "Kemalçı islahatlar dövründe Türkiye'de musigi ve tesviri
sanat" adlanır. Bu bölümde de M. K. ******'ün müdrik kelamı dikkati
celp edir: "Bir millet ki resim bilmesin heykelteraşlık bilmesin... ele
milletin tarihi tarakkide yeri yoktur."
IV.bölüm "Türkiye'de spor ve beden terbiyesinin
inkişafı" adlanır. Yine de bu sahe üzere Mustafa Kemal ******'ün dediyi
fikir dikkat merkezindedir.
"Sonuç"
da Ulu Önder'in in bir fikri hüsusile dikkat çekir burada ****** Türk
halkına büyük ümit beslediyini söyleyir: "Türk milletinin böyük millet
olduğunu alem az zamanda bir daha görecekdir."
"Sonuç" da Mustafa Kemal ******'ün Türk halkı
karşısında evezsiz hizmeti birkaç kelme ile ifade olunmuştur: "1963.
senede "Forum" Gazetesi'nde "****** ve Batı" makalesinde deyilirdi ki
şimdi de maarif ilm incesenet sahesinde bir çok mürekkeb problemleri
hell ederken Türkiye'nin görkemli hadimleri Mustafa Kemal'in bakışları
ve ideyanlarına müraciet edir."
"Sonuç" da Ziya Gökalp'ın 1923.senede Mustafa
Kemal ******'e hasr etdiyi şiirden iki misra verilmişdir:
O millî dühanın tam kemalıdır.
Türkün hem celalı hem cemalıdır.
Kitab yazılarken 289 kaynakdan aynı zamanda
Mustafa Kemal'ın 1929-cu yılda Moskova'da basılan "yeni Türkiye'ye giden
yol" (I-IV cildler) kitabları İ.V. Alibeyovun Rusca basılan "Türkiye'de
dövlet kapitalizmi"nden istifade olunmuşdur. Burada 62 kitabın ismi
keçir bu kitaplar Rus dilindedir ve müellifleri Avrupa alimleridir. Aynı
zamanda "Soru Kitapları"ndan "dövrü metbuat"dan istifade olunmuşdur. Bu
kitaplar Rus ve Türk dillerindedir.
Mustafa Kemal ****** hakkında Utkan Kocatürk'ün
"******" kitabı Melek Melih Bayrı'nın "Güneş Gözlü Mustafa Kemal"
kitabları Kemal sevenleri ihtiyarına verilmişdir.
Bütün Azerbaycan Türkleri ****** hayranıdır bu
hayranlığın şair ve ediblerimiz öz yaradıcılıklarında zaman-zaman kaleme
almışlar. Bele şairlerinden biri de katı Türkçü milletçi
yaradıcılığının en kaynar çağından hayata "elvida" söyleyen şair-alim
Refik Zeka Handar'dır. 1998-ci senede onun "******iye" kitabı Türkiye
ve ******'ü seven Azerbaycan türkleri üçün en gözel ermağan olmuşdur.
R.Z. Handan'ın Türkiye-****** mehebbetinden
konuşmak ayrıca bir konudur. Burada ise yalnız onun Mustafa Kemal
****** hakkında birkaç fikirleriyle tanış etmek istiyorum. "Nasıl
kitabın ismi ******iye?" sorusuna şair böyle cevap verir: "******'ün
yolu ile gidenlere damığa vuranlar memleketi parçalamak isteyen alçaklar
çoktur. Buna göre de bu günkü Türkiye'ni ******iye görmek isteyenlerin
alovlu üreklerinin derinliklerinden kopan yanıklı seslere ses vermek
istiyorum."
Refik
beyin kitabından öyrenirik ki 1987.seneden "yazıçı" neşriyatı tarafından
basılmış halk yazarı Mirze İbrahimovun ön söz yazdığı "Yurdum Ulusum"
kitabından Türkiye'ye hasr olunmuş şiirler çoktur. Orada Refik beyin bu
şiiri basalıb: "Ayrıldık Atam". Aşağıdaki misra şiirin şah misrasi
sayıla biler: ******dür Atamız söylenmeyen Türk yokdur...
Bu kitabda Refik bey ****** hakkında yalnız ön
fikirlerini söylemir o bulduğu zamandan istifade ederek bir zamanlar
****** ismini ürekde söyleyib bu adı bütün dünyaya bağırarak söylemek
isteyen Azerbaycan türklerine böyük önder ******'e hasr olunmuş Orhan
Seyfi Orhan'ın "******'ün Ölümü" şiirini söyleyir. Onun ardınca
"Ayrıldık Atam" şiirinden iki bendi okuyuculara takdim edir:
Ayrıldık Atam sen kibi can sevgilimizden. Şair
Anıt mezarı ziyaret edir bura gelen çocukları seyr edir söyleyir:
Könül size türesünü açıklar
Sevginizle etirlenir butamız
Atanıza "Ata" deyin çocuklar
Gece-gündüz yada düşsün Atamız!
Aynı zamanda R.Z Handanın 1989-cu seneden
"Edebiyat ve incesenet" gavetinde "Üzelim İstanbul'um" şiiri basılıb.
İstanbul'dan da nişan şair ******'ü anayana hatırlayır:
Musikidir şiirdir selin ruzgarın mehin
Kaynağını görmüşem sende gövsü-küzehin
Fatehler Fatehidir Sultan Mehmet Fatehin
******üne benzer çetin bir insan bulum
Gözellerin gözeli gözelim İstanbulum!
Hemin gazetde- 1990. senede şairin "bu meleket"
şiiri basılıb
Ulu
türkün bayrağıdır
Ulu
türkün toprağıdır
Ulu
türkün varlığıdır
Bu
memleket Türkiye'dir
Türkiye'ye
türk yiyedir
Önder
******'ün ismi Azerbaycan Cumhurbaşkanı hörmetli H. Aliyevin
konuşmalarında aaa-aaa çekilir. "H. Aliyev Azerbaycanı dünyaya tanıdır"
kitabında okuyuruk: "Azerbaycan prezidentinin Türkiye'ye seferi Türk
halkının en böyük ziyaretgahı-Mustafa Kemal ******'ün makberisini
ziyaretden başladı. H. Aliyev ******'ün makberesine eklil koydu
Türkiye'nin böyük oğlunun ruhuna ehtiramını bildirdi. Fahrı müsafirler
kitabında ürek sözlerini yazdı: "Unudulmaz ******'ün mükadddes adı
solmayan siması bin yıllardan gelen Türkiye ve Azerbaycan dostluğunun
kardeşliyinin gelecek yoluna parlak ışık saçır."
Kitabda ****** hakkında deyilen müdrikana
sözleri yalnız iki neferin adına çıkmak düzgün deyil. Bu müellifler
bütün Azerbaycan Türkleri'nin böyük ******'e olan mehebbetini bu
kitabda ifade etmişler.
Mustafa
Kemal'a münesibetin ne ilahileşdirme ne dini ekstaz ne kor-korane
pereştişle karışğı yoktur. Türkler onu milletin atası kibi sevir ve bu
bahımdın da o yeni Türkiye'nin Atasıdır"
Kitabda Türkiye'de Böyük millî meclisinin hitabet
kürsüsü üzerinden böyük ******'ün sözleri yazdığı da kayd olunur:
"hakimiyet danışlıksız ve şeksiz halka mahsusdur"
"Biz aynı kökden boy atmışık" adlı bu yazıda
Mustafa Kemal'ın Türk halkı üçün özünü şam gibi yardırmasından söhbet
açılır. "70 yıl bundan önce dahi ve böyük önder Mustafa Kemal ******
Böyük Millet Meclisi'nin esasını koymuş Türkiye Cumhuriyeti'ni
yaratmışdı."
Azerbaycan
prezindenti H. Aliyev Türkiye'nin millî meclisinden çıhış ederken
Mustafa Kemal'ı ehtiramla hatırlayır: "Böyük insan bütün Türk dünyasının
dahi şahsiyeti Mustafa Kemal ******'ü ehtiramla yad edirem onun
gördüyü işlere onun başladığı yola öz hörmet ve ehtiramını ve bildirirem
hatiresi karşısında baş eyirem"
Azerbaycan'ın resmi gazeti olan "Azerbaycan" da
Cümhurbaşkanı H. Aliyev'in çeşitli toplantılardan çıhışları verilib. Bu
çıhışlarda prezident çok zaman M. Kemal'in divletçilik sahesindeki
tecrübesine esaslandığını söyleyir.
1994-cü yılın kısımında Ankara'da - Bilkent
Üniversitesi'nde dahi Füzulinin 500 yıllık yubileyi keçirilir. Burada
çıhış eden H. Aliyev ******'ü hatırlamağı unutmur: "Dahi insan böyük
önder Mustafa Kemal ******'ün yaratdığı Türkiye Cumhuriyeti 71 yıl
erzinde Türkün Türk dünyasının Türk halkının neye kadır olduğunu eyani
şekilde dünyaya nümayiş etdirdi. Azerbaycan halkı öz millî azadlığı
uğrundan mübarize apararken millî istiklaliyetine nail olmağa millî
divletçiliyini yaratmağa çalışarken daima Türk halkının desteyine
dayağına arkalanmış Mustafa Kemal ******'ün koyduğu yollla geden Türk
Cumhuriyeti'nin tecrübesinden behrelenmişdir"
"Kardeşliyimiz ve dostluğumuz ebedidir" adlı
mekalede H. Aliyev S. Demirel"e hitaben deyir: "Azerbaycan'da biz
hepimiz sizi böyük önder Mustafa Kemal ******'ün e'tibarlı devamçısı ve
böyük şagirti kibi tanıyırık. Memnuniyetle kabil edirem ki 1923. senede
esası Mustafa Kemal tarafından koyulmuş Türkiye Cumhuriyeti e'tibarlı
ellerdedir"
1997.senenin
mayısında Azerbaycan perzidenti H. Aliyev Türkiye'de olarken böyük
******'ün mezarını ziyaret edir.
Hemin gazetin 11 Mayıs sayısında H. Aliyev'in
Türkiye'de kuru koşunları mektebi ile tanışlığı öyrenciler ve Azerbaycan
diasporu ile görüşünden söhbet açılır. Bu insanlar karşısında çıhış H.
Aliyev ******'ü hatırlamadan keçinmir: "Türkiye Cumhuriyeti ve onu
şöhretli ordusu böyük önder Mustafa Kemal ****** tarafından
yaradılmışdır. Ne kadar sevindirici haldır ki Türk halkı Türkiye ve onun
ordusu 77 yıldır ki öz kurucusu Mustafa Kemal ******'ün yolu ile gedir
gelebelerden gelebelere gelir"
"Azerbaycan" gazetinde Türkiye'nin sabig
cumhurbaşkanı S. Demirel'in nitgi verilib. O Mustafa Kemal'ın Azerbaycan
hakkında dediyi çok gözel bir ifadeni hatırladır: Kardeş Azerbaycan'ın
ve Türkiye'nin problemi digerinin problemidir. Böyük ****** bu
hissiyatı çok aşkarane şekilde ifade ederek: "Azerbaycan'ın kederi bizim
kederimiz sevinci bizim sevincimizdir" 1999-cu yılın Kasım'nda
Azerbaycan prezidenti Türkiye'ye sefer edir. Gülhane Herbi Tıp
Akademisi'nde görüşler keçirir bu görüşde terroçularla mübarize zamanı
ayaklarını kayb etmiş Mete Kurt admı bir genç H. Aliyev'e ******'ün
resmini verir. Prezident bundan duygulanır söyleyir ki bu resm benim
üçün en deyerli hediyedir. Dünen Mustafa Kemal ******'ün ismini taşıyan
Beynelhalk Sülh Mükafatı aldım. Bu benim üçün iftihar hissidir"
Daha sonra prezident gazilere müraciet ederek
söyleyir ki gazilere hörmetim çoktur çünki Mustafa Kemal da gazi idi
silahdaşları da gaziler idi. Eger o gaziler olmasaydı bugün kü Türkiye
olmazdı. Sizin kibi gencler Türkiye Cumhuriyeti'ni yaşadıb ve
yaşadacaklar. Mustafa Kemal ****** Türkiye'ni genclere emanet edibdir.
Hemin yıl ******'ün mezarını ziyaret eden H.
Aliyev mezarın yanına Azerbaycan'dan getirdiyi toprağı koyur ve söyleyir
ki biz bilirik Türkiye'nin her güşesinden toprak getirir ve Mustafa
Kemal ******'e hörmet ve ehtiram remzi kibi o toprağı mezarın yanına
koyurlar. Bu hakikatan böyük hadisedir. Halkın Mustafa Kemal ******'e
onun koyduğu yola onun irsine onun mirasına daim sadagetli olduğunu bir
daha gösterir. İlk defa olarak Türkiye'nin haricinden Azerbaycan'dan
toprak geldi bu toprağı Mustafa Kemal'in mezarı yanında böyük
Türkiye'nin bütün diyarlarından getirilen topraklarla bir sırada koydum.
Bu bizim üçün tarihi hadisedir. Aynı zamanda onu gösterir ki
Türkiye'nin bütün vilayetleri diyarları kibi Azerbaycan'da Türkiye ile
bağlıdır Mustafa Kemal ******'ü özünün kahramanı özünün müdrik
şahsiyeti hesap edir.
******çü
ideyalarına sadikliyini nezere alarak ****** Yüksek Kurumu Azerbaycan
prezidenti H. Aliyev'i Beynelhalk ****** Sülh Mükafatına takdim edir.
Bu önemli hadise hakkında "Azerbaycan" gazeti yazır: Önder ******'ün
"Yurtta Sülh Cehanda Sülh" prinsipi esasında dünyada sülhe dövletler
arasında dostluk anlaşma ve hoş meramlı emekdaşlık yaranmasına hizmet
etmesi ve bu islerin beynelhak aleme iyi melum olması çıhışlarında
aaa-aaa bu konunu dile getirmesi Türk medeniyetini ve tarihi dünyaya
tanıtdırmasını nezere alınarak Sayın H. Aliyev Beynelhalk ****** Sülh
mükafatı komitesinin 1999-cu yıl 12 nisan tarihli kararı ile 1999-cu yıl
üçün Beynelhalk Sülh Mükafatına layık görülmüşdür."
Ölmez Azerbaycan şairi Halil Rıza Ulutürk'ün
İstanbul-Batı hava yolunun açılması münasibetile 1989-cu yılda kaleme
aldığı bir şiir de dikkati çekir. Şiir böyle adlanır: "Yaşasın od yurdu
kardeş Türkiye". Şiirde Mustafa Kemal ******'e hasr olunmuş misralar bu
şiirin canı-ganı şah damarıdır:
Beşerin yoludur ****** yolu
Yağsa da yıldırım boran kar dolu
Yar bu covğunları ey genç Koroğlu
Smaşsın Od yurdu kardeş Türkiye
Türkseverler tacı Mustafa Kur'an
Ölmez millet üçün yaradan kuran
Sensen arkamızda dağ kibi duran
Dayağım Od Yurdum arkam Türkiye
Mustafa Kemal ******'ün en böyük arzusu
Türksoylu Türkdilli halkları kovuşmuş görmek idi. Türk dünyasının ölmez
şair Halil Rıza da önderin bu fikrini misralara çevirir:
Birleşse türkuyğur türközbek tatar
Elim Aya Marsa Zöhre'ye çatar
Haray ey gagauz türkgazah balkar
Ey başkırt ey türkmen susursam niye?
Kovuşsun Türkistan ******iye
Azerbayca'da çalışan Türkiye'nin iş adamları
buradaki çeşitli metbuat organlarında yazılar çap ettidirerken aaa-aaa
ölmez ******'e müraciet edirler. Mes; İ. Dağıştanlı'nın "Anadolu Millî
Mübarize Yıllarından Bugünedek" adlı mekalesinde ******'ün fotosu
verilmişdir. Makale okuyuruk: "Böyük Önder Mustafa Kemal Paşa millî
herekatın sesini Anadoluya ve dünyaya çatdırmak üçün haber agentliyinin
yaradılmasının zeruri olduğu kanaitinde idi" Bu agentlikle ilgili
"Ağaoğlular" kitabında okuyuruk: "******'ün tapşırığı ile Anadolu
Agentliyi yaradılır ve onun ilk Baş Direktoru Ahmet Ağaoğlu olur"
Türkiye'nin millî tehsil sistemi hakkında mekale
yazan Abdulkadir Türkmen Mustafa Kemal ******'ün eyitime böyük önem
verdiyini aaad ederek yazır: "Kabagcıl fikirliyi ile bütün dünyayı
hayran eden ****** 70 yıl bündan önce eyitimin önemini aaad ederek
yazırdı: En mühim ve mehsuldar vazifelerimiz millî eyitimdir. Milli
eyitim işlerinde mütlak uğur kazanmak lazımdır"
Başka bir mekaleni Hacıyav yazıb. Mekale ahiska
Türklerinin tarihi beradedir. Müellif Mustafa Kemal'ın böyük azadlık
harekatına başlanmasından Türk topraklarını azad etmesinden danışır.
Bir başka Azerbaycan aydını professor H.
Allahverdiyev öz çıhışında Mustafa Kemal'ı örnek getirir: "Ölmez Mustafa
Kemal ******'ün gözel bir kelamı var: Millete efendilik etmek yoktur
hizmet etmek var. Kim millete hizmet edirse onun efendisi ola biler.
Azerbaycan'ın ölmez şairi N. Refibeyli'nin "Şanlı nesirlerin
yadigarıyam" kitabında birkaç defa Mustafa Kemal ******'ün ismi keçir.
Azerbaycan'ın Dış İşleri Bakanı Yazar-Professor
V. Kuliyevin "Ağaoğlular" kitabında da ölmez ****** unudulmadı. O
kitapda ******'le Ahmet Ağaoğlu'nun yakın dostluğundan bahs eden V.
Kuliyev ******'ün ölümü münesibetile sarsılan Ahmet Bey Ağaoğlu'nun
kızı aaaere yazdığı mektubu hususile aaad edir:
"******'ün ölümü beni tesevvür edilmeyecek kadar
sarsıdır. Hayatımda ikinci defadır sarsılıram. Birinci defa ananın
ölümü zaman özümü derin ve karanlık bir uçurumun kenarında gördüm başım
fırlandı. Onsuz hayat bana manasız ve acı geldi. Bu gün de ******'ün
ölümüne heç cür inanmıram. Daha doğrusu alışabimirem. O sözü şahsen bir
hayat deyildimi? O tükenmez yorulmak bilmeyen daşkınlıkdı! Bazan çoşğun
deniz dalğaları kibi hiddetli bazan Vagnerin müsikisini andıran yaradıcı
hemleler bazan da müdhiş fırtınalara kadem koyan katı ve boğucu
sükunetler. Onun bir dakikası digerine benzeyirdimi? O her şeyin galh
altında gah üstünde deyildimi?!"
Budur iyirmi yıldan beri Türkiye'ni öz varlığı ile
dolduran şahsiyat! Gözlerimiz kulaklarımız hüsusile kalp ve ruhumuz
onunla o kadar dolmuşdur ki onu duymakda hayla devam edirler yokluğuna
inanmırlar. Ne deyim böyle insanın yokluğu karşısında derin heyret ve
teessürle şekil almakdan başka çare yoktur"
Yazar Teyyub Kurban'ın "Dönmezlik" kitabı azad
Azerbaycan'ın ilk
cümhurbaşkanı
Mehmet Emin Rasulzade hakkında olsa da ölmez ******'ün ismi de saygı
ile anılır. Aynı zamanda kitabda dünyanın böyük siyasi hadımleri ile
yanaşı ******'ün de fotosu verilib.
Dediklerimizden bele bir sonuç çıkarmak olar ki ne
kadar ki Azerbaycan adı Odlar yurdunda Türk milleti yaşayır orada
****** sevgisi ****** mehebeti daime olacak. Bir sözle dünyanın
neresinde Türk var orada Mustafa Kemal ****** var.
Konu: Azerbeycan'da ****** 
C.tesi Tem. 03, 2010 2:44 pm
